Tarih ve Zaman I
Tarihin Konusu Tarih: Geçmişte yaşamış insan birimlerinin faaliyetlerini yer ve zaman gösterme sebep sonuç ilişkisi içinde belgelere dayalı olarak objektif biçimde inceleyerek nesnelerin bir bilim dalıdır.
NOT: Tarihte bilimin konusu insanların ortaya çıkardığı siyasi, sosyal, bilimsel, kültürel, askerî, dinî her türlü faaliyet, olaylar ve eserlerdir.
NOT 2: Tarih biliminin konusu insanların geçmişteki faaliyetleridir. İnsan etkisi dışında ortaya çıkan doğa olayları, tarihin inceleme alanına girmez. Ancak doğa olaylarının sonucunda insanların yaşamlarında meydana gelen değişimlerin tarihinin konusu içerisinde yer alır.
Tarihsel Olay ve Tarihsel Olgu Tarihsel Olay: Tarihsel olay; zamanda insanlığı siyasi, sosyal, kültürel, ekonomik, dinî gelişmelerden kısa sürede gelen gelişmelerdir. Özellikler: Yeri ve saati bellidir. Bazı bilgiler içerir. Başlangıç ve bitiş zamanları bellidir.
Örneğin: Malazgirt Savaşı İstanbul'un Fethi Kadeş Antlaşması Tarihsel Olgu: Tarihsel olay, olaylar sonuçta ortaya çıkan olaylara göre uzun sürede meydana gelen olaylardır. Özellikler: Geneldir ve süreklilik gösterir. Soyuttur. Bir yer ve zaman söz konusu değildir.
Örneğin: Anadolu'nun Türkleşmesi İslamiyet'in Türkler arasındaki dağılımı Tarih Biliminin Yöntemi Tarama: Kaynak arama aşamasıdır.
Tasnif (Sınıflandırma): Elde edilenlerin sınıflandırılmasıdır. Tahlil (Analiz): Kaynakların kullanılabilir hale getirilmesi, çözümlenmesidir.
Tenkit (Eleştiri): Kaynaklardaki bilgilerin doğru olup olmadığının bulunduğudur. Terkip (Sentez, Birleştirme): Elde edilen verilerin birleştirilmesi aşamasıdır.
TARİHİN DİĞER BİLİM DALLARI İLE İLİŞKİSİ Coğrafya: Coğrafyanın insan aktivitelerine performansı ortaya çıkar. Arkeolojik: Su ve topraklarda yaşamış, geçmiş toplumlara ait eserler kazılar yoluyla ortaya çıkar ve inceler.
Kronoloji: Tarihsel olayların oluşma zamanını belirler ve bunlar arasındaki neden sonuç sonucunu ortaya çıkarmayabilirsiniz. Diplomasi: görüntüler arası yazışmalar, antlaşmalar, fermanlar, beratlar gibi yazılı belgeler inceler.
Heraldik: Armaları inceleyen bilim dalıdır. Etnografya: Toplumların kültürlerini, yaşam tarzlarını örf ve âdetlerini inceler. Antropoloji: İnsan ırkları ve bu ırkların ırklarıki dağılışları araştırılmış bilim dalıdır.
Nümizmatik: Eski paraları inceleyen bilim dalıdır.
Paleografya: Eski yazılan inceleme ve alfabeleri çözümleyen bilim dalıdır. Filoloji: Dil bilimidir. Dillerin akrabalık bağlarını, gelişimlerini ortaya koymaya çalışır. Epigrafi: Kitabeleri inceler. Kimya: Karbon 14 yöntemiyle tarihî buluntuların yaşlarını tespit ederek tarihe yardımcı olur. Sosyoloji: Toplum bilimidir. Sigilografi: Mühürleri inceler.
Onomatoloji: Yer adlarını ve ne anlam geldiklerini inceler. Tarih ve Diğer Bilimler Arasındaki Farklılıklar Tarih bilimi geçmişte yaşanmış olayları inceleyip araştırdığı için fen bilimlerinde olduğu gibi deney ve gözlem yöntemini kullanamaz, bunun yerine kendine özgü çeşitli yöntemler kullanır. Bilimsel araştırma yöntemini kullanan tarihçi, elde ettiği bilgi ve belgeleri önce sınıflandırır, daha sonra bunları inceleyip değerlendirir ve elde ettiği sonuçlarla araştırmasına dair bulguları ortaya koyar.
Tarih Bilimini Diğer Bilimlerden Ayıran Özellikler
• Tarih bilimi deney ve gözlem metodunu kullanmaz.
• Tarihte genellemeler yapılamaz.
• Tarihsel incelemeler sonucu yasalara ulaşılamaz, aynı nedenler her zaman aynı sonuçlara yol açmaz.
• Tarih; yeri ve zamanı belli olan, yaşanmış olaylarla ilgilenir.
• Tarihsel bilgi kesin değildir. Yeni bulgular var olan bilgiyi destekleyebilir ya da değiştirebilir.
TARİHİN TEMEL KAYNAKLARI BELGELER Birinci el kaynaklar (Ana kaynaklar): Tarihi olayın yaşandığı döneme ait her türlü yazısız veya yazılı bulgulardır. Bu belgeler tarihi olayı doğrudan yaşayanların eserleridir. Silahlar, araç ve gereçler seyahatnameler, fermanlar, antlaşmalar, paralar, mahkeme tutanakları gibi ilk önce başvurulacak yazılı belgelerdir.
İkinci el kaynaklar: Olayların “yaşandığı döneme ait ana kaynaklardan yararlanarak” ortaya çıkarılan belgelerdir. Sözlü kaynaklar: Efsaneler, hikayeler, destanlar vb. Yazısız kaynaklar: İnsanların ilk dönemlerinden itibaren taş, toprak veya madenden yaptıkları üzerinde yazı olmayan her türlü araç ve gereçler ile heykeller, anıtlar, silahlar gibi eserlerdir.
Yazılı kaynaklar: Yazının bulunuşundan itibaren taş, tablet, kemik, papirüs üzerine yazılmış kitabeler yıllıklar antlaşmalar, fermanlar, paralar, dergiler, kitaplar gibi tarihi olayların aydınlatılmasında en güvenilir belgelerdir. Sesli ve görüntülü kaynaklar: Fotoğraflar, filmler, videolar vb. fi Bir tarihçi için en güvenilir kaynak birinci el kaynaklardır.