Türklerin Anayurdu Orta Asya’dır.
Türk Kültürünün Kökleri Atlı-Göçebe (Yarı Göçebe-Bozkır) Kültürü Yaylak-Kışlak Hayatı vardı.
At binme ve demir işlemede ustaydılar. Türk Göçlerinin Nedenleri Olumsuz iklim koşulları, kuraklık ve salgın hastalıklar nedenleri arasındadır
NOT: Türklerin atı evcilleştirmesi ve tekerleği kullanması göçleri kolaylaştırmıştır.
NOT: Türk tarihini bir bütün olarak incelemek zordur.
a) Türklerin geniş coğrafyaya yayılması,
b) Kalıcı eserler vermemeleri,
c) Yazıyı geç kullanmalarından dolayı.
Bilinen ilk Türk devletidir. İlk hükümdarı Teoman’dır.
Çin Seddi bu dönemde yapılmıştır.
Devletin en parlak dönemi Mete Devri’dir.
Onluk sistemi kurmuş ve Türk ordusunun temelini atmıştır. Çin’i yenilgiye uğrattı. Ancak Çin’e yerleşmemiş sadece vergiye bağlamıştır.
İpek yoluna hakim oldu. (Türkler ve Çinliler arasında savaşların temel nedenidir.)
Hun devletinin akınlarını önlemek için Çin seddini inşa ettiler.
Çinli prensesler kağanlarla evlenerek casusluk faaliyetlerinde bulundular.
Kuzey Hunlarının, Karadeniz’in kuzeyindeki barbar kavimleri Avrupa içlerine sürmesiyle meydana gelmiştir.
SONUÇLARI:
İlk çağ sona erdi ve Ortaçağ başladı.
Roma ikiye ayrıldı, Batı Roma yıkıldı.
Günümüz Avrupa’nın etnik (millet) yapısı oluştu.
Derebeylik sistemi (feodalite) ortaya çıktı.
Hristiyanlık Avrupa’nın kullandığı din oldu.
Skolastik düşünce ortaya çıktı.
Macaristan’da kurulmuştur.
En parlak devri Attila dönemidir.
Hem Doğu Roma’ya hem de Batı Roma’ya üstünlüğünü kabul ettirmiştir.
Avarları yıkarak kurulmuşlardır.
Kurucu: Bumin Kağan Bumin Kağan, Doğu’yu yönetirken Batı’ya kardeşi İstemi Yabgu’yu göndermiştir.
Batı bölümü iç işlerinde serbest dış işlerinde Doğu’ya bağlıdır.
Kurucusu Kutluk Kağandır. (İlteriş)
En parlak dönemleri Bilge Kağan Devridir.
Türk tarihinin ilk yazılı eserleri olan Orhun Kitabelerini hazırlamışlardır.
Yerleşik yaşama geçen ilk Türk devletidir.
Tarım temel geçim kaynağı olmuştur.
Şehirler kurdular. Kalıcı eserler bıraktılar. (Mimarileri gelişti.)
Budizm ve Maniheizm dinlerini kabul ettiler. (Böğü Kağan, Maniheizmi benimseyen hükümdar)
Mani dininde et yemek yasak olduğu için savaşçı özelliğini kaybetmeye başlamışlardır.
Kâğıt ve matbaayı kullanan ilk Türk devletidir.
Fresko adı verilen duvar resimleri, heykelcilik, çini ve minyatür en önemli uğraşları olmuştur.
Han, Hakan, Kağan, Tanyü (Hunlar) ünvanlı hükümdarlarca yönetildiler.
Hatun (Katun): Hükümdarın eşidir. Devlet işlerinde etkiliydi.
Yabgu: Batı’yı yöneten hükümdar kardeşidir.
Tigin: Hükümdarın erkek çocuklarına denir.
Kut Anlayışı: Hükümdara yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılmasıdır.
Veraset anlayışı: (Tahta geçme kuralı) Ülke hanedanın ortak malıdır anlayışı vardı. Taht kavgalarına, devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.
Ülüş İlkesi: Kut anlayışına bağlı olarak ülkenin birçok bölgesi hanedan üyeleri tarafından yönetilirdi.
KURULTAY (TOY) Devlet işlerinin görüşüldüğü meclistir. Boy temsilcilerinden oluşur. (Demokratik özellik gösterir.) Danışma Meclisi niteliğindedir.(Son söz Hükümdara aittir.)
Türklerde ordu millet anlayışı vardır.
Türklerde ilk askeri teşkilatı Mete kurmuştur.
Onluk sistemi uygulamıştır.
3) HUKUK
Töre adı verilen yazısız hukuk kuralları vardı.
On günü aşmayan kısa süreli hapis cezaları vardı, Cezalar çok ağırdı.
Hükümdar dahil herkes töreye uymak zorundadır. (Hukuk üstünlüğü olduğunu gösterir.)
Şamanizm ve Göktanrı dinleri yaygındı.
Göktanrı dininde cenaze törenleri önemliydi.
Ölen insanlar eşyaları ve atıyla birlikte gömülürdü.
Mezarın etrafına öldürdüğü düşman sayısı kadar BALBAL adlı taşlar dikilirdi. (Ahiret inancının varlığını gösterir.)
Boylar temel yönetim birimidir.
Her boyun beyi ve ordusu vardır.
Her boy içişlerinde serbesttir.
Boyların birleşmesiyle devlet oluşur. (Devlet, boylar federasyonu şeklindeydi.)
Bu durum devletin kuruluşunu, yıkılışını kolaylaştırmıştır.
Göçebe yaşam tarzını benimsemişlerdir.
Temel geçim kaynağı hayvancılıktır.
Dericilik ve dokumacılık gelişmiştir.
Taşınabilir eserlere sahiptirler.
Yerleşik hayat Uygurlarla başlamıştır.
Tarım temel geçim kaynağı oldu.
Şehirler kurdular. (Mimari gelişti.)
Kalıcı eserler meydana getirdiler.
Türkler göçebe olduğu için sınıflı toplum yapısı görülmez. (Özel mülkiyet anlayışı gelişmemiştir.)
Sosyal devlet anlayışı görülür. (Devletin halka hizmet etmeyi görev kabul etmesi, halkın temel ihtiyaçlarının devletçe karşılanmasıdır.)
I) Sözlü Edebiyat Unsurları gelişmiştir. (Göçebe hayattan dolayı)
Koşuk: Kopuz eşliğinde söylenen lirik şiir
Sav: Atasözü, Sagu: Ölen kişinin arkasından yakılan ağıt
Destan: Milletlerin hayatında ki büyük olayların anlatıldığı, hayal unsurlarıyla süslenmiş eserlerdir
II) Yazılı Edebiyat
İlk yazılı eserleri II. Kök Türkler (Kutluklar) vermişlerdir.
İlk defa kağıt-matbaayı Uygurlar kullanmışlardır.
Orhun kitabeleri, Türk tarihinin ilk yazılı eserleridir.
Tonyukuk (725),
Kültigin(732),
Bilge Kağan(735) adına dikilmişlerdir. Yolluğ Tigin tarafından yazıya geçirilmişlerdir.
A) SANAT Göçebe oldukları için taşınabilir sanat eserleri bıraktılar. Uygurlarda yerleşik hayatla mimari gelişmeye başladı. İskitlere ait Esik kurganında Altın Elbiseli Adam Zıhlısı Türk maden sanatının geliştiğini gösterir.
B) BİLİM On iki hayvanlı Türk Takvimini hazırlamışlardır. Astronomi alanında geliştiklerini gösterir.